Cmentarz Ewangelicki Bielitz - Biala - Lipnik

dziś przy ul. Krakowskiej.

**

**

W obliczu bankrutującego skarbu cesarskiego po wojnach napoleońskich Dominium lipnickie zostało wystawione na sprzedaż.

Licytację dóbr kameralnych przeprowadzono  we Lwowie w dniu 29.V 1820 r.

Kupił je niespodziewanie bogaty fabrykant sukna z Białej Wilhelm Tschickardt (1770-1825), ewangelik, płacąc za nie 74.555 złotych reńskich.

W ten sposób Lipnik przestał być wsią królewską (cesarską), stając się typową wsią prywatną.

Tschickardt otrzymał polecenie od władz Białej zakupienia dominium lipnickiego dla miasta, a ten kupił je dla siebie.

Wywołało to zrozumiałe oburzenie bialskich rajców. Wilhelm Tschickardt jeszcze w 1820 r.

przystąpił do reorganizacji dóbr dominialnych w Lipniku. Przede wszystkim w latach 1820-1823 zlikwidował całkowicie górny folwark lipnicki,

wymieniając jego grunty z chłopami lipnickimi na 2 łany ziemi przyłączając je do dolnego folwarku lipnickiego.

Część gruntów tego folwarku, leżących w rejonie traktu cesarskiego, [Dziś ul Krakowska] Tschickardt, podarował 31.X 1823 r.

na cele mającej powstać w przyszłości szkoły ewangelickiej w Lipniku. Na terenie tym miał w przyszłości powstać także ewangelicki cmentarz,

co pozwoliłoby zrezygnować z pochówków na nekropolii katolickiej czy też na cmentarzu ewangelickim w Białej.

W tym czasie nowy proboszcz Lipnicki ks. Andrzej Ostrawski, który pochodził z Moraw i został osadzony

na wyraźne życzenie lipnickich katolików - Niemców dzięki swej znajomości języka i kultury wszczął stary spór z ewangelikami

o opłaty stuły i prowadzenie ksiąg metrykalnych, a także o grunty kościelne, utracone na rzecz ewangelików.

Wilhelm Tschickardt zmarł 20.1 1825 r. w Białej, a dobra lipnickie przeszły na jego syna Karla Ernesta Tschickardta

oraz siostry: Fryderykę (Volkelt), Karolinę i Beatę (Tschammer), którzy założyli wspólnotę majątkową pod nazwą „Wilhelm Tschickardt Erben".

Główną rolę odgrywał jednak Karł Tschickardt, który występował w imieniu spadkobierców.

W 1832 r. miały miejsce dwa fakty, które wpłynęły na obniżenie liczby mieszkańców - wyodrębnienie administracyjne Przedmieścia Biała,

jako samodzielnej gminy (odpadło ok. tysiąca mieszkańców) oraz epidemia cholery przywleczonej na ziemie polskie przez wojska rosyjskie

tłumiące powstanie listopadowe. Na cholerę zmarło wówczas w Lipniku kilkadziesiąt osób z ogólnej liczby 98 zmarłych.

Wspólnota majątkowa „Wilhelm Tschickardt Erben" przetrwała do 1838 r. Po śmierci Karla jego ciotki zdecydowały się sprzedać całe dominium lipnickie.

Nastąpiło to kontraktem z 17. VII 1838 r., a kupującym został najbogatszy lipniczanin, kupiec i spedytor Georg Thomke (1784-1840), ewangelik.

Nie cieszył się on jednak zbyt długo nową własnością gdyż zmarł 29.VIII 1840 roku. Jako spadkobierców pozostawił 6 córek.

Utworzyły one także wspólnotę majątkową nazwaną Zarządem Majątku Spadkobierców Georga Thomkego.

Jego siedzibą został zajazd tego kupca stojący przy skrzyżowaniu dwóch szos cesarskich w Lipniku.

Formalna intabulacja nowego ciała majątkowego nastąpiła 8.III -1846 r.

Siostry Wilhelma Tschickardta, wdowa po nim Fryderyka oraz szwagier Johann Volklet dokonali w 1841 r. odpowiednich zapisów kapitałowych,

które umożliwiły wykonanie ostatniej woli zmarłego brata - założenie w Lipniku ludowej szkoły ewangelickiej.

W 1843 r. pastor bialski ks. Jakub Hónel poświęcił kamień węgielny pod jej budynek, który został wzniesiony w 1844 r. przy szosie cesarskiej na Kraków.

Szkołę uroczyście otwarto w dniu 13. XI 1844 r. Budowę wsparły finansowo miasto Biała i gminy śląskie, gdyż biedna gmina lipnicka nie była w stanie wiele pomóc.

Początkowo uczęszczało do tej szkoły 70 dzieci z centrum Lipnika i Górnej Wsi, które dotychczas mogły chodzić do szkoły ewangelickiej w Białej,

ale najczęściej nie chodziły z racji odległości i ubóstwa. W szkole tej nauczano także dorosłych w ramach rozpoczętej przez gminę ewangelicką Biała-Lipnik akcji zwalczania analfabetyzmu.

Druga połowa lat 40. XIX w. przyniosła kolejną wielką klęskę demograficzną w Lipniku,

związaną zresztą z ogólnym kataklizmem w Europie Środkowej. Zaczęło się od wielkiej zarazy bydła w 1844 r.,

a następnie powodzi spowodowanych nieustannymi deszczami w latach 1844-1846. Szczególnie niszcząca powódź wystąpiła w lipcu 1845 r.

W konsekwencji pojawiły się nieurodzaje i klęska głodu, widoczna już w 1845 r., a która swe apogeum osiągnęła w latach 1846-1847.

Wystąpił wówczas w Lipniku wielki brak żywności, zwłaszcza zbóż i ziemniaków (zaraza ziemniaczana) - podstawy ówczesnego pożywienia,

a w rezultacie atak rozmaitych chorób jak tyfus głodowy, puchlina wodna i febra, a na końcu, w 1849 r. jeszcze cholery, przywleczonej ponownie ze wschodu.

Ludzie zaczęli masowo umierać, często całymi rodzinami. Klęska demograficzna lat 1847-1849 największa w dziejach Lipnika, pochłonęła życie około 10% jego mieszkańców.

Zjawisko to osiągnęło podobną skalę na terenie całej Galicji i sąsiedniego Śląska Austriackiego (tylko w powiecie wadowickim wymarło 50 tysięcy ludzi).

W tej sytuacji powstaje nowy cmentarz ewangelicki poza obrębem miasta Biała.

Wydaje się, że zaważyły na tym i względy higieniczne.

W 1886 roku powstaje projekt otoczenia go wysokim murem cmentarnym, co widać na projekcie mieszkającego w Lipniku Inż. budowlanego Gustawa Bleicherta,

którego dziełem jest i neogotycka przebudowa świątyni katolickiej w Lipniku. Odbudowa Kościoła trwała w latach 1881-1885.

W Lipniku nowy cmentarz katolicki powstaje w 1835 roku.

Poza obrębem murów kościoła dziś na ul. Polnej.

Projekty muru Cmentarza Ewangelickiego i Kościoła Katolickiego zostały zrealizowane istnieją do dziś w Lipniku. 

**

**

**